“We moeten toe naar

Recente onderzoeken naar psychische gezondheid bij statushouders leveren alarmerende resultaten op. Reden genoeg voor de GGD ZHZ om te participeren in een werkgroep die onderzoekt hoe de psychosociale ondersteuning aan statushouders verbeterd kan worden. Een rapport met aanbevelingen ligt inmiddels ter accordering bij de gemeente Dordrecht. “Cultural mediators kunnen een belangrijke sleutelrol vervullen.”

Geweld in het land van herkomst, schokkende gebeurtenissen tijdens de reis naar Europa, zorgen over achtergebleven dierbaren en een grote culturele overgang in het land van aankomst: het zal niemand verbazen dat statushouders te maken krijgen met posttraumatische stressstoornis. “Dat wordt door landelijke onderzoeken ondersteund,” vertelt Larissa van Beek, coördinator van het ARQ Kenniscentrum Migratie, onderdeel van ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum. “Uit onderzoek van de Gezondheidsraad blijkt bijvoorbeeld dat 13 tot 25 procent van statushouders aan depressie lijdt. Onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau onder 3200 Syriërs toont zelfs aan dat op 42% van hen de score ‘psychisch ongezond’ van toepassing is. Slechts 7% van laatstgenoemde groep zoekt contact met een psycholoog of psychiater. Dat geeft wel een duidelijke indicatie van de ernst en omvang van het probleem.”

‘Dankzij preventieve interventies wordt de stap naar hulpverlening een stuk kleiner’

Best practices ontwikkelen en delen

Voor de aanpak van dit probleem is, vanuit de expertise van ARQ, het project ‘Psychosociale ondersteuning statushouders’ ontwikkeld. Doel van dit vierjarig project is het neerzetten van een goede psychosociale zorgstructuur voor statushouders in gemeenten. Dit gebeurt door het opzetten van een lokale praktijksituatie (proeftuin) in de gemeenten Dordrecht en Haarlem, waarbij best practices ontwikkeld én met andere gemeenten gedeeld worden. Belangrijkste pijlers van het project zijn het ontwikkelen van een sociale kaart, kennisbevordering, vroegsignalering & monitoring en preventieve interventies.

Forse toename in Dordrecht

Onderdeel van dit project is de realisatie van een effectief passend psychosociaal hulpaanbod voor statushouders. In de gemeente Dordrecht is daartoe eind vorig jaar – in opdracht van de gemeente – de werkgroep ‘Psychosociale ondersteuning aan statushouders’ opgericht. Diverse partijen nemen eraan deel (zie kader), namens de GGD ZHZ participeert Fatima Debjani, adviseur publieke gezondheid bij de GGD: “Het aantal statushouders in de gemeente is de laatste jaren fors toegenomen, vanaf 2015 tot en met 2018 betrof de toestroom 807 statushouders. Als organisatie zijn wij bij deze problematiek steeds nauw betrokken geweest. Zo hebben we diverse vrijwilligers en professionals geschoold in persoonsgericht en cultuursensitief werken en herkenning van psychische gezondheidsklachten bij statushouders. Deelname aan de werkgroep is daarop een logisch vervolg. Met behulp van scholing en trainingen kunnen we immers onze ketenpartners ondersteunen in het – verder – vergroten van kennis rondom de verbetering van de psychische gezondheid van statushouders.”

‘Eén loket voor antwoord op alle vragen, hoe mooi zou dat zijn’

Uitvoerige rapportage

In de afgelopen maanden verrichtte Larissa onderzoek naar de aanwezige psychosociale hulpvragen van  – met name Syrische en Eritrese – statushouders in Dordrecht. Hierbij sprak zij met dertien professionals, allen werkzaam bij relevante organisaties in Dordrecht, die psychosociale problemen bij statushouders signaleren. Ook werden er diepte-interviews in eigen taal met 10 statushouders afgenomen, om behoeften te peilen en aannames te controleren.

Dat leidde tot een uitvoerige rapportage inclusief conclusies en aanbevelingen, getiteld ‘Psychosociale ondersteuning van statushouders in Dordrecht’. Deze rapportage werd onlangs namens de werkgroep aan de gemeente Dordrecht aangeboden.

Aanbevelingen

Larissa: “Om de psychosociale ondersteuning aan statushouders te verbeteren, is gericht inzicht in de problematiek noodzakelijk. Welke hulpvragen liggen er, waar zijn knelpunten? Veel statushouders denken bijvoorbeeld dat hun nachtmerries ophouden zodra ze een huis hebben, maar dan begint de stress meestal pas echt. Slechts weinigen erkennen hun trauma of zoeken hiervoor professionele hulp.

Eén van onze aanbevelingen betreft dan ook het inzetten van zogeheten ‘cultural mediators’, speciaal opgeleide statushouders die als bruggenbouwer in de gemeente een belangrijke ondersteunende rol kunnen vervullen. In Gorinchem is een dergelijke sleutelfiguur in dienst van de gemeente werkzaam, de ervaringen daarmee zijn bijzonder positief. Daarnaast kunnen preventieve interventies, gericht op omgaan met stress en zoals nu al uitgevoerd op de AZC’s, ook in Dordrecht aan kleine groepen in de eigen taal gerichte informatie bieden. Mensen leren van elkaar, durven voor het eerst openlijk over hun verlies van identiteit of dierbaren te praten. De stap naar hulpverleners komt dan een stuk dichterbij.”

Integrale visie en aanpak

“Het zou geweldig zijn als deze initiatieven onderdeel uitmaken van een integrale visie en aanpak,” vult Fatima aan. “Hoe mooi zou het zijn als er in de gemeente één loket is waar mensen antwoord krijgen op al hun vragen, eventueel met hulp van de sleutelfiguur? Een sociale kaart, waarop de hulpverlening in onze regio zo uitgebreid mogelijk gespecifieerd is, maakt gerichter verwijzen mogelijk en is zo onmisbaar voor iedereen die met statushouders werkt. Het zijn slechts enkele van de waardevolle en praktische aanbevelingen die in ons rapport vermeld staan. Méér cultuursensitief werken, daar moeten we naartoe.”

Aan de slag

Zodra het rapport door de gemeente geaccordeerd wordt, kunnen een actielijst en prioriteitenlijst worden opgesteld. “Gelukkig krijgen we voor dit project financiële ondersteuning van het Gieskes-Strijbis Fonds, waardoor er budget is voor de uitvoering van de acties,” meldt Larissa tot slot. “Enthousiasme is er ook volop, alle werkgroepleden zijn positief. Tegelijkertijd beseffen we goed dat de context in de gemeenten zeer complex is en dat oplossingen niet altijd simpel zijn. We denken dan ook zeker vier jaar nodig te hebben om de aanbevelingen te realiseren. Zo hopen we de kwaliteit en samenhang in de zorgketen, met effectieve curatieve zorg aan statushouders, te optimaliseren én daadwerkelijk te kunnen borgen. Zodra we de geprioriteerde actielijst hebben, gaan we daarmee aan de slag.”