‘Nu Niet Zwanger’ helpt

Hoe kun je kwetsbare (potentiële) ouders ondersteunen om zelf de regie te nemen over hun kinderwens, seksualiteit en anticonceptie? Gebleken is dat je met een eerlijk gesprek veel leed voorkomt. Dat eerlijke gesprek vormt het uitgangspunt van het programma ‘Nu niet zwanger’. Kwartiermaker Ira van Winden en GGD-projectleider publieke gezondheid Mariska van Leeuwen zijn enthousiast. “Dit vormt echt een waardevol onderdeel van het beleidsprogramma Kansrijke Start.”

“Het idee voor Nu Niet Zwanger komt van verpleegkundig specialist Connie Rijlaarsdam. Tijdens haar werk voor de GGD Hart voor Brabant kwam zij vaak in contact met kwetsbare ouders die door een combinatie van complexe problemen ongepland en ongewenst zwanger raakten en niet in staat waren om hun kind een veilige omgeving te bieden,” vertelt Ira van Winden. “Er was bijvoorbeeld een cliënt die voor de tweede keer ongepland en ongewenst zwanger was, terwijl er zeven hulpverlenende organisaties bij deze cliënt betrokken waren. Blijkbaar had niemand ooit met deze vrouw over een kinderwens of anticonceptie gesproken, terwijl dat toch een reëel gespreksonderwerp is bij mensen die in beeld van de hulpverlening zijn. In 2014 startte Connie een pilot in Tilburg, waarbij ze kwetsbare – potentiële – ouders in beeld van hulpverleners benaderde. Haar pilot werd succesvol uitgevoerd, samen met een groeiend aantal ketenpartners, en werd overgenomen door de gemeente Rotterdam. In 2018 werd het programma in opdracht van het ministerie van VWS landelijk uitgerold.”

“Ongepland en ongewenst zwanger raken en niet in staat zijn om je kind een veilige omgeving te bieden”

Vrijwillig en bewust kiezen voor een kind

Ira weet alles over het programma Nu Niet Zwanger én ze kent de doelgroepen waarvoor ze zich inzet: ze is werkzaam bij GGD GHOR Nederland en reist als kwartiermaker heel Nederland door om gemeenten te ondersteunen bij het opstarten van het programma, zodat dit overal met dezelfde hoge kwaliteit gebeurt. Daarbij benadrukt ze dat het programma absoluut niet als doel heeft om iemands kinderwens af te nemen. “Integendeel. Met Nu Niet Zwanger willen we bereiken dat hulpverleners met cliënten praten over een mogelijke kinderwens en het gebruik van anticonceptie. Dat gebeurt niet ‘zomaar’, maar bij potentiële ouders die vrijwel altijd al in beeld zijn van de hulpverlening. Van sommige vrouwen en mannen staat buiten kijf dat er, als zij zwanger worden, meer problemen ontstaan. En de kans op ongeplande en ongewenste zwangerschap in deze doelgroep is groot, van verantwoorde anticonceptie is dikwijls geen sprake.

Door met deze mensen te praten over aspecten zoals leefomstandigheden, verantwoordelijkheid, emotie en geld kunnen we hen helpen om zelf te bepalen wat, bij een kinderwens, het juiste moment is om die wens vrijwillig en bewust te realiseren. Kiest men bewust voor uitstel van de kinderwens? Dan maakt de cliënt samen met de arts de keuze voor passende anticonceptie. Elke vrouw is anders, zo’n gesprek is dus altijd maatwerk.”

Meerwaarde

Bij de GGD ZHZ is Mariska van Leeuwen als projectleider publieke gezondheid betrokken bij dit programma, en oprecht enthousiast. “Ik las een artikel over dit programma en zag direct de meerwaarde ervan in. Vanuit het programma Samen voor Gezond hebben we een opdracht gericht op preventie én werken we aan prenatale voorlichting voor kwetsbare zwangeren. In het licht van deze combinatie vormt Nu Niet Zwanger een ultieme vorm van preventie. Meestal kost het heel veel moeite om kwetsbare zwangeren te vinden, nu heb je de kwetsbare – potentiële – ouders in beeld.”

“Nu Niet Zwanger is de ultieme vorm van preventie”

Onderdeel van Kansrijke Start

Ira: “Daartoe investeert Nu Niet Zwanger in twee belangrijke ketens: hulpverleners én de medische keten, waaronder huisartsen, gynaecologen en apothekers. Natuurlijk zorgen we voor ondersteuning via bijvoorbeeld bijscholing, intervisie en ondersteunend materiaal om het thema bij cliënten bespreekbaar te maken. Het ministerie wil nu vijftig gemeenten de gelegenheid geven met het programma te gaan werken, daarvan zijn er nu negen gestart.”

“Goed om te weten is ook het feit dat Nu Niet Zwanger een waardevol onderdeel vormt van Kansrijke Start, het beleidsprogramma waarvoor meerdere gemeenten in onze regio inmiddels interesse hebben getoond,” vult Mariska aan. “Wij staan er volledig achter, mede vanuit het besef dat de gemaakte kosten een relatief kleine investering vormen ten opzichte van de baten en het persoonlijke leed dat voorkomen kan worden.”

Borging belangrijk

Ira tot slot: “Voor de cliëntendoelgroep waar we nu over spreken, geldt dat ze geleefd worden door de waan van de dag. Als hulpverlener moet je de tijd hebben om een gesprek over kinderwens en anticonceptie te kunnen én mogen aangaan. Zo kunnen we cliënten daadwerkelijk helpen om onnodig leed te voorkomen. Daarom vinden we het zo belangrijk dat Nu Niet Zwanger als programma geborgd wordt binnen bestaande situaties van alle ketenpartners. Het plan van aanpak daarvoor ligt in onze regio klaar om te worden uitgerold.”