Vragen over dit thema?

Programmamanager Arne Mellaard
Arne Mellaard en Ester de Jonge onderzoeken beiden de impact van gezondheidsverschillen
Interview

Regio

Zuid-Holland Zuid

Thema

Onderzoek

Gezondheidsverschillen

belangrijk thema in kennisprogramma

In 2020 is een nieuw vierjarig kennisprogramma gestart bij de Dienst Gezondheid & Jeugd. Gezondheidsverschillen waren al een belangrijk thema, en zijn nu nog belangrijker geworden. “We willen daarin beter presteren, met interventies die echt aansluiten bij de behoeften van mensen.”

Op een vernieuwende manier onderzoek doen en interventies ontwikkelen, dat is de kern van het kennisprogramma. Zoals het inzetten van gegevens van de populaire app Strava, om te kijken welke bestaande infrastructuur lijkt uit te nodigen tot bewegen bij de sportieve inwoner. Of aan kinderen zelf vragen wat zij vinden van kinderobesitas. Het terugdringen van gezondheidsverschillen speelt bij de meeste onderzoeken een belangrijke rol. “Ongeveer 1 miljoen Nederlanders verkeren in omstandigheden waarbij ‘een gezonde keuze maken’ helemaal niet aan de orde is.” In 2020 zijn twee opvallende onderzoeken gestart die zich richten op gezondheidsverschillen.

Veldwerk in Krispijn

“Sociaaleconomische gezondheidsverschillen zijn onacceptabel”, vindt GGD-programmamanager Arne Mellaard, die veldwerk doet waarbij hij zich letterlijk begeeft tussen buurtbewoners. “Krispijn is een van de wijken waar relatief veel mensen wonen die in een lagere sociaaleconomische positie verkeren. De ‘ervaren gezondheid’ is laag.” Samen met deze inwoners wil Arne oplossingen bedenken om die te verbeteren. “Veel gezondheidsvoorlichting richt zich op het gedrag van mensen, en dat gedrag willen we vervolgens beïnvloeden. Wat we hier onderzoeken is welke sociale- en omgevingsfactoren een rol spelen. Schimmel in je huis, weinig groen in je buurt, arbeidsongeschiktheid, schulden, een wekelijkse gang naar de voedselbank. Wat heeft dat voor invloed op je dagelijks leven en gezondheid?”

“We onderzoeken welke sociale- en omgevingsfactoren een rol spelen bij gezondheidsverschillen”

Gezonde keuzes ver weg

“Als je elke dag heel veel keuzes moet maken, stress hebt over hoe je de dag moet doorkomen, hoe je aan eten komt, wat je wel of niet met je kinderen kan doen, dan is het maken van gezonde keuzes ver weg. Mensen in dit soort situaties hebben vaak wel werk, maar daarbij gaat het vaak om los-vaste banen, met een lage beloning.” Er zijn meer wijken in Zuid-Holland Zuid waar dit speelt, maar in Krispijn was er de mogelijkheid samen te werken met partnerorganisaties. Zoals inloophuis de Buitenwacht . “Een heel belangrijke voorziening, die mensen helpt hun gevoel van eigenwaarde weer te hervinden. Er werken veel vrijwilligers uit de buurt, vaak mensen die zelf in een lage sociaaleconomische positie verkeren. Dan zie je dat koffie inschenken, of onderhoud doen aan het gebouw, heel belangrijk kan zijn om het gevoel van eigenwaarde van mensen te versterken, om weer mee te doen.

Samen met inwoners leren

Het onderzoek vlotte door de coronacrisis minder hard, maar gaat nu een volgende fase in van ‘participatief actiegericht onderzoek’. “Dat wil zeggen: onderzoek en interventie tegelijk. We willen inwoners betrekken als mede-onderzoeker en brengen een gezamenlijk leerproces op gang. Welke verandering moet er plaatsvinden? Wij en de andere betrokken organisaties leren hier waarschijnlijk meer van dan de inwoners zelf. Bij gezondheid spelen basisbehoeften als zingeving, liefde, erkenning, respect, wederkerigheid en veiligheid een rol. Het doel is dat we hier beter inzicht in krijgen en snappen wat er moet veranderen. En dat inwoners ervaren dat hun verhaal ertoe doet.”

Risico op coronabesmetting

GGD-epidemioloog Ester de Jonge leidt een ander belangrijk onderzoek. Ook bij corona, hét thema van 2020, spelen gezondheidsverschillen een rol. Het lijkt erop dat niet iedereen evenveel risico loopt om besmet te raken met dit virus. “Vanuit de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk komen bijvoorbeeld signalen dat inwoners met een migratieachtergrond relatief vaker besmet raken en een slechter ziekteverloop kennen dan andere inwoners. In Duitsland zijn in de eerste golf vooral mensen in een hogere economische positie besmet, toen zij op skivakantie waren, maar later verschoof dit juist naar mensen met een lagere economische positie. We willen graag weten hoe dat bij ons zit.” De GGD’en van Zuid-Holland Zuid, Zeeland, Rotterdam-Rijnmond en het Erasmus MC zoeken dit nu samen uit.

Een eerlijke bestrijding van het virus

Uniek bij het onderzoek is de koppeling van data. “Het is met name een interessant project omdat we onze eigen gegevens koppelen aan CBS-gegevens. De GGD registreert of mensen wel of niet getest of besmet zijn met het coronavirus. Het CBS registreert onder meer het huishoudinkomen, het opleidingsniveau, de beroepsgroep, de leeftijd en de woonomstandigheden.” Ester benadrukt dat deze gegevens volgens strenge eisen in een beveiligde omgeving worden gekoppeld. “Zo kunnen ze nooit tot individuele inwoners herleid worden en blijft privacy te allen tijde gewaarborgd.” Aan het project is een subsidie toegekend van ZonMw. “Dat toont aan dat het belangrijk is. Want als inderdaad blijkt dat besmetting in bepaalde groepen vaker voorkomt, kunnen we ons de vraag stellen: hoe komt dat? Werken deze mensen meer in contactberoepen, zoals in het Verenigd Koninkrijk is geconstateerd, zitten ze dichter op elkaar omdat ze kleiner behuisd zijn, gaat het om grotere gezinnen? De opbrengst van dit onderzoek draagt bij aan een effectievere, efficiëntere en eerlijkere bestrijding van het virus.” In het eerste kwartaal van 2021 worden de resultaten van het onderzoek verwacht.

Het kennisprogramma
Het kennisprogramma 2020-2023 van de Dienst Gezondheid & Jeugd richt zich op onderzoek en innovatie. Het programma bevat vijf kennislijnen: gezond en veilig opgroeien, iedereen doet mee, vitaal ouder worden, gezonde leefomgeving en Covid-19. Daarbinnen zijn inmiddels ruim 30 onderzoeken gepland voor de komende jaren, gericht op onder andere armoede, vitaliteit, sociale veiligheid en voeding en bewegen. Ook terugkerende GGD-onderzoeken, zoals de jeugdmonitor 2019, maken deel uit van het kennisprogramma.

De vorige editie van het kennisprogramma liep van 2016-2019 en leverde onder andere de totstandkoming op van een inwonerpanel met + 5.000 deelnemers, een gezamenlijke GGD-GHOR-crisisorganisatie in ZHZ en de kenniswebsite hoegezondiszhz.nl.