Praten met inwoners

In de regio Zuid-Holland Zuid is de vaccinatiegraad altijd lager geweest dan in de rest van Nederland. De laatste jaren is echter ook landelijk een dalende trend te zien. Voor- en tegenstanders van vaccineren voeren bovendien flinke discussies in de media. De GGD vond het tijd om te onderzoeken hoe ouders in onze regio er tegenaan kijken. En wat er nodig is om hen goed te informeren.

Het aantal baby’s, kleuters en schoolkinderen dat wordt ingeënt is de laatste jaren gestaag afgenomen. Was de vaccinatiegraad van bof, mazelen en rodehond (de BMR-vaccinatie) onder peuters vijf jaar geleden nog 96%; in 2018 was dit 92,9%. In de regio Zuid-Holland Zuid spelen van oudsher vooral religieuze motieven een rol. De laatste jaren is er echter een groeiend aantal ouders dat twijfelt of vaccineren wel verstandig is, bijvoorbeeld omdat het schadelijk zou zijn voor hun kind.

“Wij zijn oprecht nieuwsgierig naar de beweegredenen om niet te vaccineren. Zonder oordeel willen we ons hierin verdiepen”

Zonder oordeel

“Het is risicovol als de vaccinatiegraad verder daalt. Laten we eerlijk zijn, dat willen we als GGD liever niet”. Neelke Krijgsman is projectleider van de werkgroep die bij de GGD onderzoek doet naar vaccineren in Zuid-Holland Zuid. “We hebben tenslotte de taak infectieziekten te bestrijden. Maar mensen kunnen en mogen natuurlijk ‘nee’ zeggen tegen vaccineren. Wij zijn oprecht nieuwsgierig naar hun beweegredenen. Zonder oordeel willen we ons hierin verdiepen.” Na veel onrust in de media is nu een kentering gaande, merkt Neelke. “In 2017 domineerden vooral felle en negatieve meningen over vaccineren het nieuws.  Nu is dat andersom. Bekende Nederlanders spreken zich bijvoorbeeld uit voor vaccineren. Er is meer aandacht voor wat het Rijksvaccinatieprogramma ons gebracht heeft. En het staat op de politieke agenda.”

Kennisatelier en werkgroep

In 2017 organiseerde de GGD een kennisatelier over vaccineren. Precies 25 jaar na de laatste landelijke polio-epidemie, die begon in Zuid-Holland Zuid. “Met diverse maatschappelijke partijen en zorgorganisaties hebben we daar stilgestaan bij de start van het Rijksvaccinatieprogramma, en de recente ontwikkelingen. Vervolgens hebben we deze werkgroep gevormd, waarmee we vanuit zowel de inhoud als de praktijk aanbevelingen willen formuleren voor het verhogen van de vaccinatiegraad”, aldus Neelke. Het onderwerp gaat veel partijen aan. Gemeenten zijn sinds 1 januari 2019 verantwoordelijk voor de uitvoering van het Rijksvaccinatieprogramma. De JGZ voert de vaccinaties onder regie van de GGD uit. Ook scholen en kinderopvang zijn erg met het onderwerp bezig.

“We moeten meer aandacht hebben voor het heersende sentiment”

Aansluiten bij lokale situatie

In de werkgroep heeft ook Anke Nooijens een rol, adviseur publieke gezondheid. Ook in ‘haar’ regio, de Hoeksche Waard, is de vaccinatiegraad relatief laag. “Het team publieke gezondheid werkt heel lokaal. Vanuit het programma Samen voor Gezond weten we wat er nodig is om een strategie gericht op gezondheid uit te voeren. Ik ken de lokale situatie goed en weet welke vragen er leven in de Hoeksche Waard. En dus ook met welke vormen van voorlichting, deskundigheidsbevordering of andere interventies we iets kunnen bereiken. In dit geval rondom vaccineren.” Naast Anke maken een aantal GGD-onderzoekers, een beleidsmedewerker jeugdgezondheidszorg en een arts infectieziektebestrijding deel uit van de werkgroep.

Het gesprek aangaan

“We willen er vooral voor zorgen dat inwoners op basis van feitelijke en volledige informatie een afweging maken”, vertelt Neelke. “Dat kan alleen als we van henzelf horen wat er leeft. Eerst hebben we een onderzoek uitgevoerd onder ons ruim 4500-koppige inwonerspanel. De respons was enorm. Daaruit hebben we drie groepen gevormd: voorstanders, tegenstanders en twijfelaars.” Die gesprekken hebben al veel opgeleverd. “Publieksinformatie blijkt verwarrend. Wat moet je wel en niet geloven? Dat kan dus beter. En het is belangrijk dat we professionals, zoals consultatiebureauverpleegkundigen, beter toerusten om een gesprek aan te gaan met de ‘kritische prikker’. Zodat we niet voorbijgaan aan het heersende sentiment. Ook landelijk komt hier meer aandacht voor.”

Lokaal plan

De GGD onderzoekt ook hoe het zit met de beleidsvrijheid van gemeenten ten aanzien van het rijksvaccinatieprogramma. Anke: “We willen met de werkgroep een public-health-strategie opleveren waar de gemeenten iets mee kunnen, en waarin we eventuele blinde vlekken zichtbaar maken die uit de gesprekken met inwoners zijn gekomen. Ook vanuit de politiek worden aanbevelingen gedaan. Zoals het vaccineren van andere leeftijdsgroepen. Dat nemen we allemaal mee in ons advies. En daarmee kunnen gemeenten een lokaal plan maken.”