GGD reikt bouwstenen aan

Om de vier jaar stelt elke gemeente in Nederland op basis van de Wet publieke gezondheid (artikel 13) een beleidsnota publieke gezondheid op. Voor de nieuwe periode van 2020-2023, heeft de GGD een advies geschreven, waarin zij de gemeenten in de regio bouwstenen aanreikt voor deze nota. Erika Kuilder en Daniël Platje, beiden programmamanager bij de GGD, hebben gewerkt aan de totstandkoming van dit advies.

Vier jaar geleden heeft de GGD de nota publieke gezondheid geschreven voor de gemeenten. Dat was een regionale nota. De gemeenten hebben dit keer aangegeven behoefte te hebben aan lokale nota’s. Zij gaan die zelf schrijven, op basis van het advies met bouwstenen van de GGD.

Toekomstverkenningen

“Het proces om te komen tot een advies en uiteindelijk een gemeentelijke beleidsnota, is gestart met een landelijke toekomstverkenning van het RIVM in 2018. Daaruit kwamen trends en uitdagingen op het gebied van (on)gezondheid,” vertelt Erika. “Vervolgens hebben we deze gecombineerd met onze eigen regionale cijfers. Dat leverde uiteindelijk elf belangrijke thema’s voor onze regio op. Gemeenten, ketenpartners en inwoners hebben daaruit gezamenlijk, tijdens een lokale toekomstverkenning, drie tot vijf voorlopige gezondheidsthema’s gekozen, waar zij mee aan de slag willen.”

“De levensstijl die kinderen in hun jeugd ontwikkelen, nemen ze voor hun hele leven mee”

Keuzes in gezondheidsthema’s

“De voorlopige door gemeenten gekozen thema’s uit de toekomstverkenning maken deel uit van het advies van de GGD”, vertelt Daniël. “Het vertrekpunt van het advies is de Wet publieke gezondheid. Die gaat over ziektebescherming, ziektepreventie, de epidemiologische functie maar ook gezondheidsbevordering. De GGD voert hierbinnen taken uit die voor een groot deel wettelijk zijn bepaald, maar voor gezondheidsbevordering hebben de gemeenten beleidsvrijheid. Al deze elementen zitten in ons advies.”

Bepalende factoren

“De gemeenten hebben een brede zorgtaak. Naast de Wet publieke gezondheid heb je de gedecentraliseerde taken die de gemeenten per 2015 hebben gekregen met de Wet maatschappelijke ondersteuning, de Participatiewet en de Jeugdwet. Per 2021 gaat ook de Omgevingswet in, waarbij gemeenten een nog bredere rol hebben wat betreft de gezondheid van de inwoners. De GGD heeft in haar advies opgenomen wat de ‘determinanten’ zijn van gezondheid, dus wat de oorzaken zijn van (on)gezondheid. En ook hoe je kunt bijdragen aan iemands gezondheid, in brede zin: fysiek, mentaal, sociaal. We gaan uit van positieve gezondheid. Leefstijl en fysieke omgeving zijn twee van deze determinanten, maar ook een zinvolle dagbesteding, armoede en schulden hebben effect op gezondheid,” legt Erika uit.

Vasthouden successen

“Belangrijk bij het schrijven van de gemeentelijke beleidsnota is het vasthouden van successen,” zegt Daniël. “Je moet kijken waar het meeste gezondheidspotentieel zit en waar je de meeste gezondheidswinst behaalt. En daar moet je dan vooral ook op inzetten. Vooral op het gebied van een gezonde jeugd zit veel potentie. Jonge mensen hebben nog een heel leven voor zich. Als je daar inzet op preventie is de gezondheidswinst groot. De levensstijl die kinderen in hun jeugd ontwikkelen, nemen ze voor hun hele leven mee.”

Verlengstuk van de gemeente

“Dit jaar werken de tien gemeenten aan het opstellen van de nota publieke gezondheid. Zij gaan daarvoor waarschijnlijk per gemeente werkgroepen in het leven roepen. De GGD is er om met deze werkgroepen van gedachten te wisselen over wat de gemeenten kunnen en willen met de thema’s. Mooi aan dit proces is dat het vanuit de gemeente zelf wordt opgepakt. In voorgaande periodes kreeg de GGD altijd de opdracht om de beleidsnota te schrijven en was het een regionale nota. Nu geven we advies en reiken bouwstenen aan; wij zijn een verlengstuk van de gemeente.” vertelt Erika.

“Doordat de gemeenten zelf ‘the lead’ hebben, kan gezondheid een integraal onderdeel worden van het gemeentelijk beleid”

“Met dit proces komen we in een andere, nieuwe vorm van samenwerken terecht. De komende maanden gaan we daar verder vorm aan geven. Met de tien gemeenten, die allemaal verschillend zijn qua bestuur, ambtelijk, organisatie en inhoudelijke speerpunten. Erg leuk om dat met elkaar te gaan ontdekken. Zodat er straks tien nota’s liggen die goed aansluiten bij de lokale situatie en daadwerkelijk effect op de gezondheid zullen hebben. Recent hebben we twee keer met alle ambtenaren volksgezondheid in de regio om tafel gezeten. Het is nog zoeken: wat moet er precies gebeuren, wat kunnen we van elkaar verwachten? Maar iedereen heeft er ook wel zin in. De sfeer is goed en dat maakt het leuk.”

Domeinoverstijgend werken

“Wij denken mee, maar de gemeenten voeren wel zelf de regie. De beleidsnota wordt straks ook vertaald in een programma waarmee je handen en voeten geeft aan het beleid. Doordat de gemeenten zelf ‘the lead’ hebben, kan gezondheid een integraal onderdeel worden van het gemeentelijk beleid. Zowel van het sociale als het fysieke domein. In ons advies staat dan ook: verbind de agenda voor publieke gezondheid met de agenda sociaal domein en de agenda fysiek domein. Want op het moment dat je domeinoverstijgend werkt, merken de inwoners daar de meerwaarde van. En die moeten centraal staan”, zegt Daniël. “Als de inwoners in Zuid-Holland Zuid er gezonder van worden, geven zij dat weer door aan volgende generaties. Dan zet je een opwaartse spiraal in de regio in gang.”